Aby zwiększyć swoją pozycję prawną wobec toczącego się postępowania egzekucyjnego, dłużnik może skorzystać z instytucji zawieszenia postępowania. Zawieszenie egzekucji na wniosek dłużnika jest jednym ze sposobów obrony przed egzekucją.

Zawieszenie egzekucji nie powoduje uchylenia czynności egzekucyjnych, takich jak zajęcie wynagrodzenia lub konta bankowego. Skutkiem zawieszenia postępowania egzekucyjnego jest przerwanie czynności komorniczych. Dłużnik, choć będzie miał nadal zajęte wynagrodzenie lub rachunek bankowy, to w wyniku zawieszenia wejdzie na ścieżkę prawną, która da mu szanse całkowicie pozbyć się komornika. Zawieszenia postępowania egzekucyjnego wierzyciel może dokonać w każdym momencie, gdyż wierzyciel jest – jak przyjmuje się w literaturze prawniczej – gestorem postępowania egzekucyjnego.

Zawieszenie egzekucji na wniosek dłużnika występuje tylko w dwóch przypadkach. Pierwszy określony jest w art. 820 k.p.c. Przepis ten stanowi, że na wniosek dłużnika postępowanie ulega zawieszeniu, jeżeli sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji. „Natychmiastowa wykonalność” oznacza możliwość skierowania wniosku egzekucyjnego do komornika bez potrzeby uzyskiwania klauzuli wykonalności. Rygor natychmiastowej wykonalności sąd nadaje z urzędu lub na wniosek powoda.

Sąd nadaje z urzędu taki rygor, gdy:

1) zasądza alimenty – co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres nie dłuższy niż za trzy miesiące;

2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;

3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny.

Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania.

Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej wykonalności, gdyby opóźnienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę.

Drugi przypadek zawieszenia egzekucji na wniosek dłużnika określony jest w art. art. 820³ § 1. k.p.c. Komornik zawiesza na wniosek dłużnika postępowanie prowadzone na podstawie tytułu wykonawczego w postaci zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wyroku zaocznego, nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, upominawczym albo elektronicznym postępowaniu upominawczym, jeżeli dłużnik przedstawi zaświadczenie określone, z którego wynika, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na inny adres aniżeli miejsce zamieszkania dłużnika ustalone w postępowaniu egzekucyjnym. Zaświadczenie, o którym tu mowa, wydawane jest na wniosek strony i stwierdza się w nim, że wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został uznany za doręczony na oznaczony adres. Jeśli zatem wyrok zaoczny lub nakaz zapłaty został doręczony na nieprawidłowy adres, dłużnik ma podstawę do uchylenia klauzuli wykonalności (lub rygoru natychmiastowej wykonalności) i domagania się zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Jeśli dojdzie do zawieszenia postępowania egzekucyjnego na wniosek dłużnika, następnym krokiem będzie rozstrzygnięcie sprawy w przedmiocie uchylenia klauzuli wykonalności (zob. jak uchylić klauzulę wykonalności – nieprawidłowy adres – komornik zablokowany; jak bronić się przed nakazem zapłaty?). Po uzyskaniu korzystnego orzeczenia i uchyleniu klauzuli wykonalności komornik będzie musiał umorzyć postępowanie egzekucyjne oraz uchylić dokonane zajęcia egzekucyjne. W ten sposób doprowadzimy do uchylenia zajęcia wynagrodzenia za pracę lub rachunku bankowego.

Zawieszenie egzekucji na wniosek dłużnika może – po spełnieniu określonych przesłanek – skutkować pozbyciem się komornika.